پایگاه تحلیلی خبری شعار سال

«آقا رضا عکاس‌باشی اقبال‌السلطنه»،در حدود سال ۱۲۲۲ شمسی (۱۸۴۳ میلادی) در تهران به دنیا آمد. خانواده او اصالت یهودی داشتند و پدرش، آقا اسماعیل جدیدالاسلام، از یهودیان تازه‌مسلمان‌شده‌ای بود که به دربار قاجار نزدیک شده بود. او سال‌ها در خدمت سه پادشاه قاجار بود. این موقعیت خانوادگی و اجتماعی باعث شد آقا رضا از جوانی با فضای دربار آشنا شود و خیلی زود در مسیر آموزش‌های فنی قرار گیرد.در سال ۱۲۴۳ هجری شمسی، آقا رضا از سوی ناصرالدین شاه به مقام «عکاس‌باشی حضور همایونی» منصوب شد. در سال ۱۲۶۹ شمسی (۱۸۹۰ میلادی)، آقا رضا به شکلی ناگهانی و مشکوک در باغی در منطقه آجودانیه تهران درگذشت. برخی شایعات او را قربانی «قهوه قجری» می‌دانند؛ نوشیدنی مرگباری که شاه گاه برای حذف مزاحمان سیاسی به کار می‌برد.در لایه‌های پنهان زندگی آقا رضا عکاس‌باشی، حاشیه بحث برانگیزی وجود دارد: رابطه‌ پنهانی و رازآلود او با یکی از دختران ناصرالدین‌شاه، به نام فخرالدوله بود.گزارش‌های غیررسمی (عمدتاً در خاطرات رجال قاجار و برخی یادداشت‌های سفارتخانه‌های خارجی) از علاقه‌ پنهانی میان این دو سخن گفته‌اند. گفته می‌شود فخرالدوله، شیفته ذهن جستجوگر و نگاه هنرمندانه آقا رضا شده بود و آقا رضا نیز مجذوب جسارت، زیبایی و بی‌پروایی او در برابر هنجارهای درباری بود. در سال ۱۲۶۹ شمسی (۱۸۹۰ میلادی)، آقا رضا به شکلی ناگهانی و مشکوک در باغی در منطقه آجودانیه تهران درگذشت. برخی منابع حدس می‌زنند که همین شایعات، یکی از دلایل خشم ناصرالدین شاه و احتمال قتل عکاس‌باشی از طریق «قهوه قجری» بوده است.

در زمان قاجاريه، اعطا يا فروش القاب به زنان درباري نيز باب شد و با عناويني چون فخرالدوله، شوكت السلطنه، قدرت السلطنه و غيره خطاب مي شدند، با اين حال، نقش چنداني در زندگي اجتماعي نداشتند. بجر افرادي مثل مهدعليا مادر و انيس الدوله همسر ناصرالدين شاه كه آنها هم نه از طريق سياست ورزي، بلكه به شيوه فتنه گري امورات خود را پيش مي بردند. دوشخصيت لايق و قدرتمند دوره قاجاريه يعني اميركبير و سپهسالار با توطئه زنانه زمين گير شدند

پاملا کریمی در این گفتگو به نسبت جنسیت با عرصه‌های خصوصی و عرصه‌های عمومی در ایران میپردازد و روایتی تاریخی از تغییرات ایجاد شده در معماری، فضا‌های شهری و نقش‌های جنسیتی مرتبط با آن‌ها را پیش رو می‌گذارد.

پس از سریال «حریم سلطان» (سده باشکوه) که در آن اشغال شهرهای آذری‌نشین ایران تبلیغ می‌شد، اینک در سریال «پایتخت عبدالحمید» هم، ترک‌ها برخلاف واقعیت‌های تاریخی که در حمله‌های خود، بارها اهالی آذربایجان را قتل‌عام کردند، سودای الحاق این بخش از خاک کشورمان را تبلیغ می‌کنند.

استادیار پژوهشکده زبان‌شناسی، متون و کتیبه‌ها در پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری گفت: الواح هخامنشی حقایق جزئیات تاریخ این امپراطوری را حتی درباره زنان بازگو می‌کنند؛ مثلا مادرانی که در تخت جمشید کار می‌کردند پس از فرزنددار شدن پاداش می‌گرفتند. همچنین زنان نقش مهمی در اقتصاد این دوران داشتند.

نزدیکی‌های میدان انقلاب شهرستان خاش در استان سیستان و بلو چستان سراغ کسی می رویم که نامش از غافله نسل طلایی سوزن دوزان بلوچستان جا مانده، زنی که برای زنده نگاه داشتن هنر سوزن دوزی ایران تلاش بسیار کرد اما همواره در گمنامی روزگار می‌گذراند.

از زنان نقاش در دوران قاجار چه می‌دانیم؟ تاریخ هنر در دوران قاجار را که مرور می‌کنیم نشان چندانی از زنان تصویرگر، قلمدان‌کار، تذهیب‌کار یا نقاش پیدا نمی‌کنیم. تنها چند نقل قول از میان خاطرات اعتمادالسلطنه1 و همین‌طور خاطرات دوستعلی‌خان معیرالممالک2 که به قلم خوب و توانمند تومان‌آغا دختر ناصرالدین‌شاه اشاره می‌کنند و چند اسم مانند جهان‌خانم، ماه‌رخسار و شاه‌بیگم که اطلاعاتی از آنها در دست نیست، همین و دیگر هیچ؛ بنابراین برای پاسخ به این سؤال شاید باید مسیری دیگر پیمود و از میان تصویرسازی‌های به‌جا‌مانده در آلبوم سلطنتی به‌دنبال ردی زنانه بگردیم یا طرحی که به زنی درباری منتسب است.